تراریخته یعنی تزریق یک ژن به یک جاندار. این جاندار ممکن است گیاه باشد یا حیوان. بطور کلی دست کاری ژنتیکی می‌تواند به دو صورت اضافه کردن یک ژن مثبت به جاندار (تراریخته) و یا حذف کردن یک ژن منفی (فروریخته) باشد. در حقیقت فرآیند تراریخته کردن در جهت رفع نواقصی از جاندار یا تقویت و یا ایجاد یک خاصیت در جاندار است و فرآیندی مثبت است. بطور مثال در منطقه‌ای از آفریقا که کودکان به بیماری‌های ناشی از کمبود ویتامین A دچار می‌شدند، با تراریخته کردن برنج آن منطقه و اضافه کردن ویتامین A به آن، بیماری‌ها بهبود پیدا کرد. و یا بدلیل آفت پذیر بودن بالای بعضی گیاهان، صرفه اقتصادی ندارند و نهایتا کشت آن‌ها از طرف کشاورزان با استقبال مواجه نمی‌شود، لذا با تراریخته کردن این گیاهان و وارد کردن سمی به ژن آن‌ها باعث می‌شوند که گیاه بتواند با کمک این سم در مقابل آفات مقاومت کرده و محصول چندین برابر را در پی داشته باشد.
اما موضوعی که در مورد محصولات تراریخته مسأله ساز شده است این است که بعضی از این ژن‌های وارد شده به محصولات سرطان زا هستند و این موضوع باعث شده است که تمایل مردم به مصرف این نوع محصولات کم شود. مخصوصا در کشورهای اروپایی مردم هیچ تمایلی به مصرف این محصولات نشان ندادند و سازمان بهداشت جهانی تصمیم به کمتر شدن کشت این محصولات گرفت.
ارگانیک چیست؟
محصولات ارگانیک محصولاتی هستند که در نمام مراحل کاشت، داشت و برداشت طبق فرآیند طبیعی رشد خود هماهنگ بوده و هیچ فرآیند و یا مواد و یا سم شیمیایی بر آن وارد نشده باشد. و حتی باید تا سه سال قبل از کشت این محصولات، در آن زمین هیچ سمی جهت آفات مصرف نشده باشد. به جهت شرایط خاص کشت محصولات ارگانیک، هزینه کشت این محصولات بسیار بالا شده و به جهت مقاوم نبودن گیاهان به آفات، محصول چندانی به عمل نیامده و نهایتا برای به صرفه بودن کشت محصولات کاملا ارگانیک، باید مبلغ فروش این محصولات بالا رود. اما نکته اینجا است که آیا واقعا چنین محصولاتی در بازار وجود دارد، یا واژه ارگانیک را برای تراریخته نبودن محصولات بکار می‌برند. در واقع باید گفت ادعای ارگانیک بودن محصولات در بیشتر مواقع واقعی نیست. چرا که تولید محصولاتی که بدون هیچ کود و سم شیمیایی تولید شده باشد، عملا وجود ندارد.
از طرفی ذکر این نکته حائز اهمیت است که بالا بودن قیمت محصولات دلیل بر ارگانیک بودن آن نیست. همانطور که می‌دانید مواد نگهدارنده برای بالا بردن طول عمر مواد غذایی مخصوصا لبنیات بسیار پرمصرف بوده و مصرف این ماده شیمیایی در مواد غذایی سبب خارج شدن محصول از دسته ارگانیک‌ها می‌شود. پس قیمت معیار خوبی برای شناسایی مواد ارگانیک نخواهد بود.
بیان این نکته هم خالی از لطف نیست که، برخلاف تصور بعضی افراد، مواد غذایی که دیرتر فاسد می‌شوند، کیفیت بهتری دارند و سالم‌ترند. در صورتی که مواد غذایی سالم و ارگانیک، زودتر از موادغذایی دارای نگهدارنده فاسد می‌شوند. پس موادی که دیرتر خراب می‌شوند، علامتی از ارگانیک نبودن دارند و باید به آن‌ها شک کرد. در واقع چیزی که مبرهن است این است که برای تولید محصول ارگانیک به هیچ وجه نباید از موجوداتی که دستکاری ژنتیکی شده‌اند. استفاده کرد.
مصرف مواد تراریخته بهتر است یا ارگانیک؟
برای رسیدن به پاسخ بهتر است فواید و مضرات هر یک از محصولات تراریخته و ارگانیک را روی سلامتی بدن مورد بحث قرار داد. در مورد محصولات تراریخته، بدلیل این که عمده دلیل تراریخته کردن محصولات، مقاوم کردن محصولات به آفات است و این ژن از طریق وارد کردن سمی به ژن امکان‌پذیر است که سرطان‌زا است، قطعا برای سلامت انسان و طبیعت مضر خواهد بود. از طرفی وارد شدن این سم در چرخه طبیعت، باعث مقاوم شدن بدن انسان و جانداران به آنتی بیوتیک‌ها شده و در سالیان بعد باید برای درمان بیماری‌ها از دز بالاتری از داروها برای درمان موفق بیماری‌ها استفاده کرد. پس استفاده از این نوع محصولات تراریخته ضرر دارد. (با ذکر این نکته که ممکن است بعضی دست کاری‌های ژنتیکی مفید بوده و حتی برای درمان بیماری هم مفید واقع شود)
در مورد ارگانیک بودن هم شبهاتی بیان می‌گردد که چون این گیاهان، هیچ سمی دریافت نمی‌کنند، در مقابل آفات مقاوم نبوده و بسیار آسیب پذیر هستند و از آنجایی که براحتی مورد تغذیه آفات قرار می‌گیرند، منجر به تولید آفلاتوکسین شده و همین ماده سرطان زا می‌باشد. ( تغذیه آفات موجب ایجاد حفره‌هایی در محصولات شده که این حفره‌ها تولید قارچ و نهایتا تولید آفلاتوکسین می‌کنند) در واقع این قارچ‌ها در همه محصولاتی که به نوعی آسیب دیده‌اند (حتی آسیب فیزیکی) رشد می‌کنند. پس این اتفاق حتی در یک محصول تراریخته هم ممکن است رخ دهد.
نکته‌ای که در محصولات تراریخته باید در نطر گرفت این است که اگر گیاه یا جانداری دستکاری ژنتیکی شود، تمام فرآورده‌های بدست آمده از آن هم تراریخته خواهد بود. مثلا لباس‌هایی که از پنبه و یا حتی شیر و تخم مرغی که از دام و مرغ تغذیه شده با محصولات تراریخته، بدست می‌آیند هم تراریخته غیر مستقیم هستند. در واقع در ایران نمی‌توان بطور صد در صد ادعا کرد که برنج ارگانیک کشت می‌شود، چرا که در اغلب مناطق کشت برنج، آب مراتع برنج به هم راه دارند و از یک کشتزار برنج به کشتزار بعدی می‌ریزد و اگر کشاورزی هم بخواهد از سموم کشاورزی و یا کود شیمیایی استفاده نکند در عمل موفق نخواهد بود. در مورد محصولات دامی و آرایشی بهداشتی هم باید بیان کرد که این چرخه تولید باید در تمام مراحل، ارگانیک بودن خود را حفظ کند تا بتوان محصولات نهایی را ارگانیک نامید.
در ایران فعلا محصولاتی که تولید آن‌ها در تأمین غذای مردم نقش اساسی دارند و میزان تولید آن‌ها نباید از مقداری کمتر شود بصورت تراریخته کشت می‌شوند. این محصولات عبارت‌اند از پنبه، کلزا، ذرت، سویا و در بعضی مناطق برنج.
در مورد کینوا باید این نکته را در نظر داشت که چون کینوا گیاه بومی ایران نیست و بذر اولیه این گیاه از خارج از کشور وارد ایران شده است، نمی‌تواند بطور قطع در مورد ارگانیک بودن آن صحبت کرد. قیمت بذر کینوا وارداتی در بازار نوسان دارد. اما چیزی که هویداست این است که این گیاه در تمام مراحل کاشت، داشت، برداشت هیچ مواد شیمیایی جهت افزایش محصول دریافت نمی‌کند. یکی از دلایل اصلی آن هم این است که چون کینوا گیاه بومی ایران نیست، آفات کینوا در ایران وجود نداشته و کاشت کینوا در ایران با موفقیت بالایی روبرو شده است و همین آفت نزدن باعث تولید میزان قابل توجهی در هر هکتار کشت می‌گردد.
لذا اصلا نیازی به استفاده از مواد شیمیایی نبوده است. از طرفی به دلیل مقاوم بودن گیاه کینوا به آفات، نیاز چندانی به استفاده از سموم کشاورزی هم ندارد. در مقایسه با گندم که سه بار سم دریافت می‌کند، کینوا فقط یک بار سم دریافت می‌کند و آن هم در مرحله‌ای است که هنوز محصول به عمل نیامده است و در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی که مستقیما سم روی محصول پاشیده می‌شود، بسیار سالم‌تر است.
در واقع باید این طور گفت که کینوای موجود در ایران (وارداتی یا کشت ایران) هیچ یک را نمی‌توان به طور صد در صد کینوا ارگانیک نامید. اولا بذر کینوا وارداتی و کشت ایران هر دو یکسان بوده که همان بذر موجود در کشورهای آمریکای جنوبی است. ثانیا اگر احتمالاتی مبنی بر تراریخته بودن کینوا مطرح باشد، بیشتر مربوط به کینوا وارداتی خواهد بود تا کشت ایران. چون کینوای وارداتی علاوه بر مشخص نبودن هویت بذر کشت شده، مراحل کشت نیز نامشخص است و به دلیل این که کینوا گیاه بومی آمریکای جنوبی است و آفات زیادی هم در آن منطقه، کینوا را تهدید می‌کند از سموم بیشتری در مراحل کشت استفاده می‌شود. پس بیان این نکته که کینوای وارداتی ارگانیک و کینوای کشت ایران تراریخته است کاملا غلط و بی‌اساس است. از طرفی چون کشورهای اروپایی از واردات محصولات تراریخته بطور جدی ممانعت می‌کنند، متأسفانه در سال‌های اخیر حجم زیادتری از محصولات تراریخته وارد کشورهای آسیایی می‌شود. با این حال بهتر است برای خرید عمده کینوا با کیفیت و مرغوب فروشگاه‌های معتبر را انتخاب کنید.